Το Συρράκο είναι από τα πιο εντυπωσιακά και γραφικά χωριά του νομού Ιωαννίνων αλλά και όλης της Ηπείρου. Είναι κτισμένο στους πρόποδες του όρους Περιστέρι (Λάκμος) στις απότομες γυμνές πλαγιές της Πρίζας και χωρίζεται από τους Καλαρρύτες με μια βαθιά χαράδρα, στην οποία κυλάει ο ποταμός Χρούσιας ή Καλαρρύτικος, παραπόταμος του Άραχθου. Διοικητικά ανήκει στο δήμο Βορείων Τζουμέρκων και απέχει από τα Ιωάννινα 53 χλμ.
Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των κτισμάτων με τους λιθόκτιστους τοίχους και τις στέγες από σχιστόλιθο δεν έχει αλλοιωθεί και δικαιολογημένα έχει ανακηρυχτεί διατηρητέος οικισμός.
Παρά το ότι οι κάτοικοί του δεν ζουν μόνιμα στο Συρράκο περνούν αρκετό χρόνο στο χωριό τους και το κυριότερο φροντίζουν να διατηρήσουν αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του οικισμού κάτι στο οποίο οφείλει τη μεγάλη επισκεψιμότητα.
Στο εσωτερικό του χωριού απαγορεύεται η κυκλοφορία οχημάτων και επιτρέπεται μόνο μέχρι την είσοδο. Πάντως ένας περιφερειακός δρόμος πάνω από το χωριό εξυπηρετεί την κίνηση των οχημάτων.
Σχετικά με το Συρράκο
Ιστορική Αναδρομή
Το Συρράκο μαζί με τους Καλαρρύτες και τα χωριά Ματσούκι, Μυστράς, Παλιοχώρι Συρράκου και Βαθύπεδο, στην περιοχή των Τζουμέρκων, αποτέλεσαν μία ομάδα βλαχοχωριών που έφτασαν στην πλήρη ακμή τους την εποχή του Αλή πασά.
Οι πρώτοι βλαχόφωνοι κάτοικοι πρέπει να εγκαταστάθηκαν στο χωριό τον 11ο ή 12ο αιώνα. Η απομακρυσμένη τοποθεσία και το δύσβατο της περιοχής παρείχαν προστασία στους κατοίκους από τις ληστρικές επιδρομές. Σύμφωνα με τον ιστοριοδίφη Ιωάννη Λαμπρίδη το όνομα Συρράκο είναι βλάχικο και αναφέρεται σε ένα γυμνό και φτωχό τόπο με λίγα βοσκοτόπια για τα ζώα τους, αλλά με πλούσια νερά, όπως ακριβώς είναι.
Το 1450 το χωριό καταλήφθηκε από τους Τούρκους. Στη διάρκεια της Οθωμανικής κυριαρχίας αποτέλεσε πρωτεύουσα της αυτοδιοίκητης ορεινής κοινότητας του Μαλακασίου, που περιλάμβανε 42 χωριά που διοικούσαν οι πρόκριτοι του χωριού.
Το 1510 ήταν ένας μικρός οικισμός αριθμώντας 30 οικογένειες , αλλά στα τέλη του 18ου αιώνα έφτασε να έχει 4.000 κατοίκους. Την περίοδο της ακμής του στο χωριό ήρθαν και εγκαταστάθηκαν κάτοικοι από γειτονικά χωριά. Οι κάτοικοί του υπήρξαν πρωτοπόροι στην αξιοποίηση της κτηνοτροφικής παραγωγής. Κάποιοι από τους τσελιγκάδες εξελίχθηκαν σε βιοτέχνες των μάλλινων, παράγοντας κυρίως σκουτιά και τις περίφημες κάπες τους “αμπάδες”.
Το Συρράκο έγινε βιοτεχνικό κέντρο παραγωγής μάλλινων υφασμάτων τα οποία πουλούνταν στις αγορές της Ελλάδας και της Ευρώπης και η οικονομική ευημερία του οικισμού έφτασε στο απόγειό της .
Αυτή η οικονομική ευημερία κράτησε μέχρι το τέλος της κτηνοτροφίας, όταν το βαμβάκι πήρε τη θέση του μαλλιού και έπαψαν πλέον τα προϊόντα του μαλλιού να έχουν ζήτηση.
Άλλοι βρήκαν διέξοδο στην αργυροχρυσοχοΐα και τη μεταλλοτεχνία. Κάποιοι επίσης ασχολήθηκαν και με τις μεταφορές σαν κυρατζήδες (αγωγιάτες, μεταφορείς). Στη συνέχεια αναζήτησαν αγορές και εμπορεύματα στα λιμάνια της Μεσογείου για τη διακίνηση προϊόντων και εμπορευμάτων.
Η οικονομική, κοινωνική και πνευματική ακμή αποτέλεσε αντικείμενο ενδιαφέροντος για τους Ευρωπαίους περιηγητές.
Η επανάσταση του 1821
Το Συρράκο μαζί με τους Καλαρρύτες υπήρξαν τα μόνα χωριά της Ηπείρου που συμμετείχαν στην επανάσταση του 1821. Δυστυχώς η αποτυχία υπήρξε και η καταστροφή των χωριών. Τα χωριά καταστράφηκαν, ο πλούτος λεηλατήθηκε και οι κάτοικοι αναγκάστηκαν να αναζητήσουν ασφάλεια στη νοτιότερη Ελλάδα, στα Επτάνησα και τα ιταλικά λιμάνια στην Αδριατική. Το 1825 κάποιοι επέστρεψαν και έκτισαν πάλι τον κατεστραμμένο από τους Τούρκους οικισμό. Οι συνθήκες όμως ήταν διαφορετικές και η αποκατάσταση δύσκολη.
Έτσι, πολλοί αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν οριστικά στα Γιάννενα. Η περιοχή άρχισε να ακμάζει εκ νέου. Το 1881 βάσει της Συνθήκης του Βερολίνου (1/13 Ιουλίου 1878), οι ποταμοί Άραχθος και Καλαρρύτικος αποτέλεσαν τη νέα συνοριακή γραμμή που χαράχτηκε και με την οποία η Θεσσαλία και μέρος της Ηπείρου προσαρτήθηκαν στην Ελλάδα. Τα χωριά μοιράστηκαν στην ελληνική και την οθωμανική επικράτεια. Το Συρράκο δυστυχώς παρέμεινε στην Τουρκία, αντίθετα από τους Καλαρρύτες, το Ματσούκι και την Άρτα που πέρασαν στην ελεύθερη Ελλάδα. Παρά τις δυσκολίες εξακολούθησε να προοδεύει.
Στο 1900, οι κάτοικοι χωρίζονταν σε δύο βασικές κοινωνικές ομάδες: τους ημινομάδες κτηνοτρόφους και τους ραφτάδες. Το χειμώνα τα χωριά δεν άδειαζαν εντελώς. Οι κτηνοτρόφοι αναζητούσαν χειμαδιά, ορισμένοι στη Θεσσαλία και οι περισσότεροι στην εύφορη κοιλάδα της Λάμαρης μεταξύ Πρέβεζας και Άρτας. Πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν οριστικά στην Πρέβεζα, δημιουργώντας μια ισχυρή κοινότητα. Η ανεξαρτησία της περιοχής κατακτήθηκε στις 23/11/1919.
Με καταγωγή από το Συρράκο
Από το Συρράκο κατάγονται: ο ποιητής Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894), o Γεώργιος Ζαλοκώστας (1805- 1858) ποιητής και αγωνιστής του 1821. Επίσης οι οπλαρχηγοί Κατσικογιάννης, Λεπενιώτης κ.ά., οι ευεργέτες Γ. Γιαννιώτης, Σπ. Μπαλτατζής, Γ. Ίκκος κ.ά. καθώς και πολλοί άλλοι άντρες των γραμμάτων, των τεχνών και του εμπορίου κατάγονται από το Συρράκο. Από το Συρράκο επίσης κατάγεται και Ιωάννης Κωλέττης (1774-1847), πρώτος συνταγματικός πρωθυπουργός της Ελλάδας και αμφιλεγόμενη προσωπικότητα.
Τι να δείτε στο Συρράκο
Είναι από τα μέρη που ο άνθρωπος σέβεται την παράδοση και την αρχιτεκτονική του τόπου του και συνεργάζεται άψογα με την φύση.
Ολόκληρο το χωριό είναι αξιοθέατο και δεν είναι τυχαίο που έχει χαρακτηριστεί διατηρητέο κάτι που φαίνεται αμέσως, μόλις το αντικρύζουμε, αλλά και όταν τριγυρίζουμε στα καλντερίμια του θαυμάζοντας τα αρχοντόσπιτα με τις τοξωτές εισόδους, τις πέτρινες βρύσες και τις εκκλησίες.
Εντυπωσιάζει η παραδοσιακή αρχιτεκτονική των σπιτιών. Είναι διώροφα ή τριώροφα με χοντρούς τοίχους (π. 70-90 εκ. πάχος) για να αντέχουν στις σκληρές κλιματολογικές συνθήκες και είναι όλα χτισμένα από την ντόπια γκρίζα ασβεστολιθική πέτρα, με τις χαρακτηριστικές ξυλοδεσιές στους τοίχους και τον γκρίζο σχιστόλιθο στις στέγες.
Στις δεκαετίες του 1950-60 το Συρράκο πέρασε μεγάλη κρίση. Ο δρόμος έγινε το 1976 αλλά και σήμερα ακόμα η βατότητά του την περίοδο των χιονοπτώσεων είναι δύσκολη με αποτέλεσμα το χειμώνα το χωριό να ερημώνεται.
Τα τελευταία χρόνια χτίστηκαν πολλές καινούργιες κατοικίες αλλά και πολλές παλιές επισκευάστηκαν. Όμορφοι ξενώνες με υπηρεσίες υψηλού επιπέδου και τοπία απίστευτης ομορφιάς είναι συνδυασμός που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Ορισμένα έχουν εντοιχισμένες πλάκες, με το χρόνο κατασκευής και σε κάποιες υπάρχει και το όνομα του ιδιοκτήτη.
Σήμερα τα περισσότερα από αυτά έχουν αναστηλωθεί από τους ιδιοκτήτες τους. Κάποια από αυτά είναι:
Αρχοντικό Αυδίκου Κώστα
Το διατήρησε σε άριστη κατάσταση η εγγονή του Ερμηνεία Φωτιάδου (1923-2011). Σήμερα στεγάζει το Λαογραφικό Μουσείο, δημιούργημα της ίδιας, που το παραχώρησε στην Κοινότητα Συρράκου.
Αρχοντικό Ζαλοκώστα Γεωργίου Χ.
Παλιό εντυπωσιακό αρχοντικό κοντά στις Δυο Βρύσες.
Αρχοντικό Δημ. Κρυστάλλη
Εδώ γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια ο γιος του, ο γνωστός ποιητής και πεζογράφος Κώστας Κρυστάλλης (1868-1894). Σήμερα το αρχοντικό αυτό στεγάζει ένα Λαογραφικό Μουσείο με τα προσωπικά είδη του ποιητή , τη Βιβλιοθήκη του Συρράκου καθώς και τα μέσα παραγωγής της οικιακής τυροκομίας και υφαντουργίας , ενώ στην αυλή δεσπόζει ο ανδριάντας του Κώστα Κρυστάλλη.
Στο κέντρο του χωριού το Σχολείο
Είναι ένα μεγάλο, εντυπωσιακό, τριώροφο πετρόχτιστο του 1929. Το σχολείο μετά τη δεκαετία του 1970 που άρχισε να ερημώνει το χωριό, σταμάτησε να λειτουργεί. Σήμερα έχει μετατραπεί σε ξενώνα.
Τι άλλο να δείτε στο Συρράκο
Τα δυο πέτρινα γεφύρια
Τα συναντάμε μπαίνοντας στην είσοδο του οικισμού. Το πρώτο είναι το Γεφύρι Πούντα Νουάουα ή Καινούργιο Γεφύρι χτισμένο το 1800 και δίπλα σώζεται η βρύση Φαντανίτσια. Το δεύτερο είναι το γεφύρι Γεφύρι Πούντα Βιάκλια (παλιό γεφύρι) ή γεφύρι Νικ, χτισμένο το 1938 πάνω σε παλιότερο. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ένας νερόμυλος.
Οι Βρύσες μέσα στο χωριό
Δυο Βρύσες: Ωραίο θολωτό κτίσμα με δυο πέτρινες γούρνες, κοντά στο Αρχοντικό του Ζαλοκώστα. Χτίστηκε το 1876 από το μεγαλέμπορο Συρρακιώτη Ν. Παληό.
Πηγές
Πηγή Γκούρας: Πάνω από την πλατεία, κοντά στον Άγιο Νικόλαο με θαυμάσια αρχιτεκτονική. Καλύπτεται από ένα μεγάλο αλλά υπέροχο καμπυλωτό θόλο, φτιαγμένο από την ελαφρόπετρα « Γκιγκονάρα » , όνομα της τοποθεσίας από την οποίαν εξορύχθηκε.
Πηγή του Κοντόλ: Πάνω από την Γκούρα. Γλίτωσε κι αυτή από τη μεγάλη καταστροφή του 1821. Έχει δύο πέτρινους κρουνούς, εντοιχισμένους στο βάθος και στεγασμένους από ένα ημικυλινδρικό πέτρινο θόλο, πάνω στον οποίον υπάρχει κήπος.
Πετρόχτιστα
Τα Χάνια είναι τα δύο μεγάλα πετρόχτιστα υπόστεγα με πεζούλια που βρίσκονται κοντά στον Άγιο. Νικόλαο και δίπλα στην ταβέρνα «Σταυραετός». Είναι από τα ελάχιστα κτίσματα που γλίτωσαν από τη μεγάλη καταστροφή του χωριού (1821). Εδώ παλιά μαζεύονταν οι κάτοικοι των γύρω οικισμών και πουλούσαν τα εμπορεύματά τους, που τα διαφήμιζε κάποιος ντελάλης, που στεκόταν ψηλά στην εκκλησία της Παναγίας.
Εκκλησίες
Εκκλησία της Παναγίας: Λίγο πιο πάνω από την πλατεία, με ωραία θέα στον οικισμό και στο φαράγγι του Καλαρρύτικου. Άγνωστο πότε χτίστηκε, το σίγουρο είναι ότι υπήρχε στην επανάσταση του 1821 και μάλιστα ήταν από τα ελάχιστα κτίσματα που γλίτωσαν από την ολοσχερή καταστροφή.
Ιερός Ναός Αγ. Νικολάου: Ο Άγιος Νικόλαος είναι ο πολιούχος-προστάτης του χωριού και είναι το μεγαλύτερο και πιο εντυπωσιακό οικοδόμημα. Η αρχική εκκλησία χτίστηκε το 17ο αι., αλλά δυστυχώς κάηκε (εκτός από το καμπαναριό) με την πυρπόληση του χωριού από τους Τούρκους μετά το επαναστατικό κίνημα του 1821.
Προφήτης Ηλίας: Στα 1200μ. Είναι μια ωραία πετρόχτιστη εκκλησία με στέγη από σχιστόπλακες.
Δραστηριότητες
Το ίδιο το χωριό προσφέρεται για βόλτες στα λιθόστρωτα καλντερίμια, αν και είναι κουραστικό από τις ανηφόρες που έχει, αλλά είναι πολύ ενδιαφέρον και ευχάριστο. Πιο μακρινές διαδρομές είναι το μονοπάτι που συνδέει το Συρράκο με τους Καλαρρύτες κατηφορίζοντας μέχρι το Χρούσια (Καλαρρύτικο) ποταμό. Κουραστική πεζοπορική διαδρομή, π. 4-4,5 χλμ., στο ελικοειδές σηματοδοτημένο μονοπάτι, που συνδέει τα δυο χωριά εδώ και αιώνες, που είναι μέρος του μικρού διεθνούς μονοπατιού 01. Το μονοπάτι είναι άλλοτε ομαλό, άλλοτε απότομο, πράγμα που το κάνει κάπως κουραστικό για όσους δεν είναι συνηθισμένοι σε πεζοπορίες. Είναι πάντως ασφαλές και η εικόνα του τοπίου αποζημιώνει με το παραπάνω. Κάποτε εδώ, στην πλευρά του Συρράκου, υπήρχε τούρκικο φυλάκιο, αφού το χωριό αυτό απελευθερώθηκε πολύ μετά από τους απέναντι Καλαρρύτες.
Αλλά υπάρχουν κι άλλες πεζοπορικές διαδρομές, κυρίως ορεινές σε διάφορα μέρη, όπως μέχρι το ξωκλήσι των Αγ. Αποστόλων με την ωραία θέα ή στα γύρω χωριά (Καλαρρύτες, Ματσούκι, κ.ά.), καθώς και ορειβατικές αναβάσεις στις ψηλές βουνοκορυφές (Πρίξ(ζ)α, Περιστέρι) ή σε ορεινές τοποθεσίες, ενώ μερικές μπορούν να γίνουν σε χωματόδρομους με 4 x 4. Απαραίτητη η καλή σωματική αντοχή, και οπωσδήποτε η συνοδεία έμπειρων οδηγών για μέρη απομακρυσμένα και άγνωστα. Άλλωστε υπάρχουν εταιρείες εναλλακτικού τουρισμού που θα σας κατατοπίσουν. Το ψάρεμα για τους μανιώδεις ψαράδες είναι απόλαυση και οπωσδήποτε οι πλωτές καταβάσεις (κάπως δύσκολες) στον Καλαρρύτικο και τον Άραχθο θα ανεβάσουν την αδρεναλίνη.
Πολιτιστικές εκδηλώσεις – Πανηγύρια
Το 2016 το παραδοσιακό πανηγύρι του Συρράκου εγγράφηκε στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
«Το πανηγύρι είναι μια κοινωνική – τελετουργική πρακτική και ένα μουσικοχορευτικό δρώμενο που αναγνωρίζεται από όλους εμάς τους Συρρακιώτες ως σημαντικό στοιχείο της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Αποτελεί μια ζωντανή και σύγχρονη παράδοση που συνδέει το παρόν με το παρελθόν και το μέλλον. Η γνώση του μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, ενώ ενδυναμώνει την αίσθηση της κοινής ταυτότητας και της συνέχειας….»
https://ayla.culture.gr/paradosiako-panigyri-syrrakou/
Στις 30 Ιουνίου μεγάλο πανηγύρι οργανώνεται στον Ιερό Ναό των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Επίσης πανηγύρια γίνονται στις: 29 Ιουνίου (Πέτρου και Παύλου), στις 20 Ιουλίου (Προφήτη Ηλία), στις 6 Αυγούστου (Μεταμόρφωση του Σωτήρος) και στις 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου), τα οποία διαρκούν από μία ως τρεις μέρες.
Φαγητό – Γεύσεις
Οι διάφορες πίτες και οι τηγανίτες θεωρούνται παραδοσιακές γεύσεις της περιοχής. Αυγόπιτα, ζυμαρόπιτα, γαλατόπιτα, κρεατόπιτα, λαζανόπιτα, λαχανόπιτα, μακαρονόπιτα, μπλατσαριά ή μπατσαριά (μείγμα από άγρια χορταρικά της εποχής, ανάμεσα σε δύο στρώματα από πλούσιο χυλό με βάση το καλαμποκάλευρο). Πολύ ωραίο είναι και το τσάι του βουνού.
