fbpx
Follow
Εγγραφείτε στο Newsletter μας

Χιονιάδες – Το φυτώριο των λαϊκών ζωγράφων

Στους Χιονιάδες

Οι Χιονιάδες (ή Χιονάδες, ή Σιονιάδες) είναι ένας μικρός ορεινός ακριτικός οικισμός κοντά στα σύνορα με την Αλβανία. Διοικητικά ανήκει στην Κόνιτσα και απέχει από αυτή περίπου 55 χλμ. Ιστορικά και πολιτισμικά ανήκει στην Ενότητα των Μαστοροχωρίων της Κόνιτσας.

Ο χαρακτηρισμός «φυτώριο των λαϊκών ζωγράφων» οφείλεται στο πλήθος των ντόπιων εκφραστών της λαϊκής ζωγραφικής. Από τον 15ο αιώνα οι Χιονιάδες γίνονται γνωστοί σε αυτούς που ασχολούνται με τις λαϊκές τέχνες της Ηπείρου. Ο αριθμός αυτών των λαϊκών ζωγράφων ξεπερνάει τους 70. Ο αριθμός είναι μεγάλος αν σκεφθεί κάποιος ότι ο πληθυσμός ποτέ δεν ξεπέρασε τα 350-400 άτομα. Για δυόμιση περίπου αιώνες δραστηριοποιούνται σε πολλά μέρη όχι μόνον του ελλαδικού χώρου αλλά και στις γειτονικές χώρες.

Πηγή: Χιονιάδες, Έκδοση Δήμου Μαστοροχωρίων

Ιστορία και Πληροφορίες

Πηγή: http://chioniades.gr

Το χωριό είναι κτισμένο σε υψόμετρο 1150 περίπου μέτρων, στις ανατολικές πλαγιές του Γράμμου, και συγκεκριμένα κάτω από τις κορυφές Λεσίλι και Κιάφα-Μπάντρα. Η θέση του χωριού μέσα σε δάσος με τις βουνοκορφές και τις χαράδρες τριγύρω είναι υπέροχη. Η δε θέα στην κοιλάδα του Βουρμπιανίτικου ρέματος και στα βουνά του Σμόλικα στο βάθος είναι εκπληκτική. Από τις δύο πλευρές του χωριού οι δύο χείμαρροι ο Αλωνίτικος και ο Μανουράς, που σχηματίζονται από τις χιονοπτώσεις και τις πολλές βροχές, ενώνονται και χύνονται στον ποταμό Σαραντάπορο, παραπόταμο του Αώου.

Ακριβή στοιχεία για τη χρονολογία ίδρυσης του οικισμού δεν υπάρχουν. Τα σλαβικά τοπωνύμια που υπάρχουν στο χωριό και λέξεις που επικράτησαν στο λεξιλόγιο των κατοίκων μαρτυρούν ότι η περιοχή κατοικήθηκε πριν το 1000 μ.Χ. Είναι πολύ πιθανόν οι Χιονιάδες μαζί με άλλα χωριά της περιοχής να ενώθηκαν συγκροτώντας μια ενιαία κοινότητα. Κατά μια εκδοχή, οι πρώτοι κάτοικοι των Χιονάδων έχτισαν το πρώτο τους χωριό τον 14ο αιώνα στη θέση «Παλιόσπιτα», με κεντρική εκκλησία την υπάρχουσα εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Αργότερα τον 16ο αιώνα, άγνωστο γιατί, εγκατέλειψαν αυτήν την τοποθεσία και εγκαταστάθηκαν στη σημερινή.

Όσο για την ονομασία υπάρχουν τρεις εκδοχές με επικρατέστερη αυτή σύμφωνα με την οποία το τοπωνύμιο προέρχεται από τις πολλές χιονοπτώσεις, τους “χιονιάδες”, που πλήττουν την περιοχή.

Κατά τους χρόνους της οθωμανικής κυριαρχίας, παρατηρήθηκε αύξηση του ντόπιου πληθυσμού και ταυτόχρονα μόνιμη εγκατάσταση μεταναστών από άλλες περιοχές. Οι φυσικοί πόροι που υπήρχαν δεν επαρκούσαν να θρέψουν όλους τους κατοίκους γι’ αυτό ο ανδρικός πληθυσμός αναγκάστηκε να στραφεί σε άλλα επαγγέλματα τεχνικής φύσεως  μακριά από το χωριό. Άλλοι στράφηκαν στο εμπόριο και άλλοι ασχολήθηκαν με τεχνικά επαγγέλματα δουλεύοντας σαν μαραγκοί, χτίστες, αγιογράφοι και λαϊκοί ζωγράφοι.

Το 1855 με δωρεά της Αικατερίνης Παπά (3.000 γρόσια) κτίστηκε το πρώτο σχολικό κτίριο, και το Νοέμβριο του 1911 το δεύτερο κτίριο του σχολείου ήταν έτοιμο και λειτούργησε μέχρι το 1968. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας το σχολείο είχε αποκτήσει μεγάλη φήμη και συγκέντρωνε μαθητές από τα γύρω χωριά (Ασημοχώρι, Πυρσόγιαννη, Βούρμπιανη, Ερσέκα) όπου μεταξύ των άλλων μαθημάτων διδάσκονταν Άλγεβρα και Γαλλικά.

Οι Χιονιαδίτες ζωγράφοι

Οι Χιονιαδίτες ζωγράφοι, εκτός από τις αγιογραφίες που αποτελούσε το κύριο έργο τους, ασχολούνταν και με άλλους τομείς της τέχνης τους , όπως το τοπίο, την προσωπογραφία, τις ιστορικές σκηνές , τη διακόσμηση προσόψεων από κασέλες και τη νεκρή φύση.

Η ζωγραφική τέχνη αποτελούσε υπόθεση καθαρά οικογενειακή. Τα νεότερα μέλη ασχολούνταν με τις δευτερεύουσες εργασίες και παράλληλα μαθήτευαν  δίπλα στους έμπειρους συγγενείς , βοηθώντας τους παράλληλα με τις δευτερεύουσες εργασίες. 

Ονόματα που ξεχώρισαν ήταν από τις  οικογένειες των Πασχαλάδων και των Μαρινάδων

Το επάγγελμα έδινε στους Χιονιαδίτες ζωγράφους οικονομική άνεση που τους επέτρεπε να ζουν με κάποια αρχοντιά και πολλοί είχαν τη δυνατότητα να σπουδάσουν τα παιδιά τους, παρ’ όλο που είχαν πολυμελείς οικογένειες.

Οι γνωστοί Χιονιαδίτες αγιογράφοι ανέρχονται στους 65 περίπου, εντυπωσιακός αριθμός για ένα χωριό που αριθμούσε 350-400 κατοίκους, χωρίς να αποκλείεται να υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι εργάστηκαν ιδιαίτερα στα ελληνορθόδοξα χωριά της Βορείου Ηπείρου, ή σε άλλα μέρη της Ελλάδας.

Οι ρίζες της αγιογραφίας

Πηγή: Οι φυλές των Χιονιάδων, Κίτσος Μακρής, σελ. 13, Εκ Χιονιάδων, Τεύχος 1, Άνοιξη 1998

Για τις ρίζες της αγιογραφίας των Χιονιάδων υπάρχουν οι παρακάτω εκδοχές:

  • Επειδή πολλοί από τους γνωστούς αγιογράφους – Μαρινάδες, Πασχαλάδες, Ζωγραφαίοι – βρέθηκαν για πολύ καιρό στο Άγιο Όρος, επικράτησε η παράδοση ότι οι πρώτοι αγιογράφοι των Χιονιάδων ήταν μαθητές του Εμμανουήλ Πανσέληνου (Έλληνας αγιογράφος από τη Θεσσαλονίκη, τέλη του 13ου – 14ου αιώνα).
  • Άλλη εκδοχή λέει πως η τέχνη τους προήλθε από την Ιταλία. Κτηνοτρόφοι από το χωριό Αετομηλίτσα εγκαταστάθηκαν στoυς Χιονιάδες και όταν ύστερα από κάποιο βαρύ χειμώνα έχασαν τα κοπάδια τους, τα παιδιά τους πήγαν στην Ιταλία και έμαθαν την τέχνη.
  • Και κατά τη τρίτη εκδοχή οι Χιονιαδίτες αγιογράφοι, κατάγονται από το Βυζάντιο, οι οποίοι μετά την άλωση της Κωνσταντινουπόλεως πέρασαν στην Ιταλία. Αργότερα αποβιβάστηκαν στην Ηγουμενίτσα και ακολούθως εγκαταστάθηκαν μόνιμα στους πιο πολιτισμένους και ελληνόφωνους Χιονιάδες.

Αξιοθέατα

Το γεφύρι στο Παρασπόρι

Πέτρινο μονότοξο γεφύρι στην ομώνυμη τοποθεσία, το οποίο συναντά κανείς λίγο πριν φθάσει στο χωριό στη θέση Παρασπόρι (Παρασπόρι=αγρός παραχωρηθείς προς εκμετάλλευσιν) πάνω από τον Αλωνίτικο Λάκκο, ένα ρέμα που καταλήγει στο Σαραντάπορο.

Χτίστηκε το 1866 σύμφωνα με επιγραφή που αναγραφόταν σε λίθινη πλάκα, χαμένη σήμερα, από Πυρσογιαννίτες μαστόρους με χρήματα (15 οθωμανικές λίρες) που πρόσφερε ο Δημήτριος Παπά Ιωάννου. Το γεφύρι κινδύνεψε να καταστραφεί λόγω του ορμητικού χειμάρρου ο οποίος με τον καιρό, κατέφαγε το έδαφος δίπλα στο γεφύρι και διεύρυνε το χάσμα του. Ευτυχώς το 2007, το γεφύρι συντηρήθηκε και προστέθηκε ξυλοκατασκευή εδραιωμένη σε πέτρινη βάση, που χτίστηκε γι’ αυτό το σκοπό.

Το Γεφύρι στο Παρασπόρι
Το Γεφύρι στο Παρασπόρι

Άγιος Αθανάσιος

O κεντρικός ναός του χωριού είναι ένας τυπικός ηπειρώτικος ναός του 19ου αιώνα. Ο παλαιότερος ναός ανακαινίστηκε το 1866, και κατασκευάστηκε καινούργιο τέμπλο. Ο προϋπάρχων ναός πιθανότατα ήταν κτίσμα περίπου του 1755. Ήταν εικονογραφημένος και διακοσμημένος από Χιονιαδίτες ζωγράφους, με φυτικά θέματα, στο τέμπλο ή στην οροφή, όπως φαίνεται από ζωγραφισμένα κομμάτια ξύλου που βρέθηκαν στη στέγη του ναού.

Ο Άγιος Αθανάσιος
Ο Άγιος Αθανάσιος

Άγιος Νικόλαος και τα παρεκκλήσια

Ο Άγιος Νικόλαος είναι σήμερα ένα μικρό παρεκκλήσι κοντά στο νεκροταφείο του χωριού. Παλαιότερα ήταν η εκκλησία του τρίτου συνοικισμού του χωριού, ο οποίος δεν υπάρχει σήμερα, ενώ διασώζεται και η παράδοση πως ήταν ο παλαιός κεντρικός ναός του χωριού. Τα παλιά παρεκκλήσια είναι αφιερωμένα στην Παναγία, την Αγία Παρασκευή, τον Προφήτη Ηλία και την Αγία Τριάδα.

Το Παλιό και το Καινούργιο Σχολείο

Στην πλατεία του χωριού υπάρχουν δύο πέτρινα κτίρια, τα οποία αποτέλεσαν το παλιό και το καινούργιο σχολείο των Χιονιάδων. Το κτίριο του παλιού σχολείου χτίστηκε το 1905. Το καινούργιο κτίριο χτίστηκε το 1911, σύμφωνα με την προτροπή του Μητροπολίτη Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδωνα, για να στεγάσει το παρθεναγωγείο του χωριού, το οποίο λειτούργησε ξεχωριστά για λίγο και κατόπιν λειτούργησε ως το κοινό σχολείο του χωριού. Τα δύο σχολεία ανακατασκευάστηκαν για να αποτελέσουν στο μέλλον τους χώρους στέγασης και λειτουργίας του Μουσείου Χιονιαδιτών Ζωγράφων. Το Μουσείο δυστυχώς δεν έχει ξεκινήσει τη λειτουργία του.

Δραστηριότητες

Από τους Χιονιάδες οι πεζοπόροι και οι ορειβάτες μπορούν να κάνουν πολλές ωραίες διαδρομές τόσο πάνω στο Γράμμο όσο και πιο μακριά μέχρι την Αετομηλίτσα και τις Αρένες (2197μ.).

Ο ορεινός όγκος του Γράμμου είναι ενταγμένος στο δίκτυο Natura 2000 σχηματίζοντας μια εντυπωσιακή κορυφογραμμή με μήκος πάνω από 15 χιλιόμετρα με γεωλογικούς σχηματισμούς.

Πολλές και ψηλές κορφές που σχηματίζουν κοιλάδες (Γράμμοστας, Αετομηλίτσας, Πληκατίου), πανέμορφες αλπικές λίμνες (Γράμμοστα, Μουτσάλια, Σκίρτση) και πλούσια χλωρίδα και πανίδα κάνουν την περιοχή ένα από τα ωραιότερα και ενδιαφέροντα φυσικά τοπία.

Εκδηλώσεις

Στις 20 Ιουλίου διοργανώνεται πανηγύρι στο εξωκλήσι του Προφήτη Ηλία.

Επίλογος

Οι Χιονιάδες σήμερα είναι ένα χωριό έρημο τους περισσότερους μήνες. Αλλά το αξιοσημείωτο είναι ότι δεν είναι ερειπωμένο και τα σπίτια είναι περιποιημένα, σημάδι ότι οι κάτοικοι έχουν τακτική επαφή με το χωριό τους. Ένα από τα ωραιότερα ηλιοβασιλέματα το απολαύσαμε από τους Χιονιάδες.

Αξιόλογο είναι ετήσιο περιοδικό «Εκ Χιονιάδων» που εκδόθηκε στην Κόνιτσα το 1998. Θέματα πολιτιστικά και ιστορικά, αναδρομή στο παρελθόν, διηγήσεις, περιγραφές και ιστορίες από τον τόπο και από τα γύρω χωριά το κάνουν όχι μόνον χρήσιμο σαν εργαλείο άντλησης ιστορικών, πολιτιστικών και κοινωνικών στοιχείων, αλλά και ευχάριστο. Τα αρχεία παλαιότερων ερευνητών και η συνεργασία με επιστήμονες και συλλέκτες αποτελούν όχι μόνον δουλειά αξιέπαινη αλλά και συνδετικό κρίκο για τους απανταχού Χιονιαδίτες.

Total
0
Shares
4 comments
  1. Πολύ καλή η αφήγηση της Ιστορίας του χωριού,πολλά συγχαρητήρια για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας δώσατε.Θα ήθελα να δημοσιεύατε περισσότερες φωτογραφίες από τα έργα των περίφημων Χιονιαδιτών Αγιογράφων και Ζωγράφων .Κατάγομαι απο το Ασημοχώρι και έχω και εγώ σχέση με αυτά ως απόγονος των Ζωγράφων Παύλου,Ανέστη & Ευάγγελου Γιαννούλη καταγομένων απο Ασημοχώρι οι οποίοι έλαβαν γνώση και στοιχεία απο τους Χιονιαδίτες Αγιογράφους & απο το Άγιο Όρος. Σας Ευχαριστώ.

    1. Σας ευχαριστούμε για το σχόλιό σας και ζητούμε συγνώμη για την καθυστερημένη απάντηση. Θα προσπαθήσουμε να βρούμε περισσότερο υλικό και να εμπλουτίσουμε το άρθρο.

    1. Σας ευχαριστούμε για το σχόλιό σας, αν σας δοθεί η ευκαιρία πραγματικά αξίζει την επίσκεψή σας. Θα χαρούμε να μοιραστείτε μαζί μας τις εντυπώσεις σας. Καλή σας μέρα και χρόνια πολλά!

Αφήστε μια απάντηση

Η ηλ. διεύθυνση σας δεν δημοσιεύεται. Τα υποχρεωτικά πεδία σημειώνονται με *

Προηγούμενο Άρθρο
Συρράκο

Συρράκο - Ένας μαγευτικός παραδοσιακός οικισμός

Επόμενο Άρθρο

Αφιέρωμα στο Βρυσοχώρι: Ατενίζοντας τη Τσούκα Ρόσσα

Σχετικά Άρθρα

Η επιλογή αυτή είναι απενεργοποιημένη.