Τα Θεοδώριανα είναι ένα κεφαλοχώρι του νομού Άρτας και βρίσκεται φωλιασμένο στις πλαγιές των Ανατολικών Τζουμέρκων σε υψόμετρο 980 μέτρων. Η περιγραφή της διαδρομής που οδηγεί στο χωριό είναι πολύ φτωχή σε λέξεις για να περιγράψει το εντυπωσιακό τοπίο.
Εκεί που η φύση αξιοποιεί τα άφθονα νερά δημιουργώντας καταρράκτες μικρούς και μεγάλους.
Ο ασφάλτινος δρόμος από το Αθαμάνιο ανηφορίζει με συνεχείς στροφές μέχρι τη ράχη του Σταυρού σε υψόμετρο 1400 μέτρων. Η στάση είναι απαραίτητη και η θέα είναι εκπληκτική (αν το επιτρέπει ο καιρός). Ο ποταμός Αχελώος, τα χωριά των Τζουμέρκων, τα Άγραφα και ο Αμβρακικός κόλπος είναι η εικόνα που αντικρύζουμε.
Από το σημείο αυτό και μετά αρχίζει η κατηφόρα και το χωριό εμφανίζεται ανάμεσα στις δυσπρόσιτες κορυφές του Καταφιδίου και του Κρυάκουρα, που θαρρείς και το προστατεύουν. Σε τέσσερα χιλιόμετρα βρισκόμαστε στην πλατεία του χωριού στα 980 μέτρα.
Ιστορία και Πληροφορίες για τα Θεοδώριανα
Πηγή: Οι πληροφορίες της συγκεκριμένης ενότητας βασίζονται στην Ιστορική Αναδρομή που μπορείτε να βρείτε στη σελίδα του Συλλόγου Θεοδωριανιτών Άρτας, theodoriana.com.
Τα Θεοδώριανα για πρώτη φορά αναφέρονται με το σημερινό τους όνομα το 1695, σ’ ένα φορολογικό κατάλογο των βενετσιάνικων αρχών. Η περιοχή όπως και όλη η Ήπειρος ελάχιστα έχει μελετηθεί αρχαιολογικά με αποτέλεσμα πολλά ιστορικά στοιχεία να παραμένουν άγνωστα. Πάντως αρχαιολογικά ευρήματα στην περιοχή και κάποια ανεπίσημα ιστορικά στοιχεία δικαιολογούν την άποψη ότι τα Θεοδώριανα αποτελούν ιστορική συνέχεια της αρχαίας πόλης Θεοδωρία στη χώρα των Αθαμάνων και οι κάτοικοί της είναι η πρώτη ιστορικά εξακριβωμένη φυλή που έζησε στην περιοχή.
Η ιστορική πορεία της αρχαίας πόλης ακολούθησε αυτήν της Ηπείρου. Η ακμή που γνώρισε η Αθαμανία στη διάρκεια της βασιλείας του Αμύνανδρου διακόπηκε βίαια με την ολοκληρωτική καταστροφή της το 167 π. Χ από τους Ρωμαίους, έγινε ρωμαϊκή επαρχία και περιέπεσε στην αφάνεια.
Όσον αφορά την προέλευση του ονόματος οι παλαιότεροι ιστορικοί εικάζουν ότι οφείλεται στο βασιλιά της Αθαμανίας Θεόδωρο, χωρίς όμως να προσδιορίζουν την ακριβή θέση της Θεοδωρίας. Οι νεότεροι ερευνητές και ιστορικοί τοποθετούν τη Θεοδωρία στη Θέση Σελιό (σλάβικη λέξη που σημαίνει χωριό) των Θεοδωριάνων. Και είναι άγνωστο πότε συντελέστηκε η αλλαγή του ονόματος από Θεοδωρία σε Θεοδώριανα.
Η περίοδος της Τουρκοκρατίας
Η τούρκικη κατοχή αρχίζει το 1431 για την Ήπειρο όχι όμως και για τα Θεοδώριανα και τα άλλα χωριά των Τζουμέρκων. Aντιστέκονται και πετυχαίνουν ημιανεξαρτησία και αυτοδιοίκηση. Οι Τούρκοι μετά το 1652 αρχίζουν να περιορίζουν τα δικαιώματα αυτά. Τα Θεοδώριανα όμως και μερικά άλλα χωριά των Τζουμέρκων διατηρούν ορισμένα προνόμια μέχρι την περίοδο της σατραπείας του Αλή πασα (1788). Από το 1740 οι ντόπιοι καπετάνιοι συγκροτούν πάλι το Αρματολίκι Τζουμέρκων. Σε όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας τα Θεοδώριανα δεν γνώρισαν μόνιμη τούρκικη κατοχή. Οι στάνες των κτηνοτρόφων αποτέλεσαν καταφύγιο για τους κυνηγημένους και τους κλεφταρματωλούς.
Επαναστατικά κινήματα και μάχες
Τα Θεοδώριανα στην Επανάσταση του 1821
Στις 15 Μαΐου 1821 οπλαρχηγοί, καπετάνιοι και αγωνιστές συγκεντρώθηκαν στη Μονή του Αγίου Γεωργίου στο Βουργαρέλι και κήρυξαν την επανάσταση στα Τζουμέρκα και το Ραδοβύζι με τις ευλογίες του ηγούμενου του μοναστηριού Χριστόφορου. Γεώργιος Καραϊσκάκης, Γιαννάκης και Μήτρος Κουτελίδας, Γώγος Μπακόλας, Αντρέας Ίσκος, Γιαννάκης Ράγκος, Μάρκος Μπότσαρης, Κουτσονίκας είναι κάποια από τα ονόματα των αγωνιστών που συμμετείχαν. Οι κάτοικοι των Θεοδωριάνων πήραν μέρος σε όλες τις μάχες που ακολούθησαν.
Η μάχη στο Σταυρό Θεοδωριάνων
Τον Ιούλιο του 1821 ο Ισμαήλ Πασάς, με δυο χιλιάδες Τουρκαλβανούς βαδίζει προς τα Τζουμέρκα με σκοπό ν’ ανοίξει το δρόμο για την Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Μετά την πυρπόληση των χωριών Συρράκο, Καλαρρύτες, Πράμαντα και Μελισσουργοί, οι Τούρκοι έφτασαν στις 2 Αυγούστου στα Θεοδώριανα που ήταν άδεια από κατοίκους. Οι Έλληνες οπλαρχηγοί με αρχηγό το Γώγο Μπακόλα αποφασίζουν να δώσουν μάχη στο πέρασμα του Σταυρού. Την πρώτη επίθεση στις 4 Αυγούστου ακολουθεί η μεγάλη επίθεση την επόμενη μέρα. Οι Τούρκοι είναι έξι χιλιάδες και οι Έλληνες περίπου πεντακόσιοι. Οι Τούρκοι δεν καταφέρνουν να περάσουν το Σταυρό και αναγκάζονται να υποχωρήσουν μετρώντας σημαντικές απώλειες. Η νίκη στο Σταυρό Θεοδωριάνων υπήρξε καθοριστική για την εξέλιξη της Επανάστασης, γιατί εμπόδισε τους Τούρκους να περάσουν προς τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο και έδωσε την ευκαιρία να δυναμώσει η επανάσταση εκεί.
Η εξέγερση της Κωστηλάτας
Η απελευθέρωση για τα Θεοδώριανα ήρθε στις 24 Ιουνίου 1881 και ξεκίνησε η ανασυγκρότηση του χωριού. Μετά την προσάρτηση όμως προέκυψε πρόβλημα με το ιδιοκτησιακό καθεστώς του λιβαδιού της Κωστηλάτας. Το λιβάδι μετά την αποχώρηση των Τούρκων πουλήθηκε απ’ τους Τούρκους Μουσταφάμπεη και Σουκερέβεη στους τσιφλικάδες αδελφούς Νίκο και Γιώργο Αντωνόπουλο. Οι αδελφοί Αντωνόπουλοι ενοικίασαν το λιβάδι της Κωστηλάτας στο μεγαλοτσέλιγκα Γεώργιο Χατζάρα. Οι κάτοικοι αποφάσισαν να δράσουν δυναμικά γιατί η Κωστηλάτα ήταν δικό τους λιβάδι. Οι Τούρκοι το πήραν σαν κατακτητές, οπότε τώρα με τη απελευθέρωση ανήκε δικαιωματικά σ΄ αυτούς.
Λογική η αντίδραση των κατοίκων αλλά ο μεγαλοτσιφλικάς επέμενε, όπως βέβαια και όλοι οι Έλληνες τσιφλικάδες που οικειοποιήθηκαν ολόκληρες εκτάσεις μετά την αποχώρηση των Τούρκων. Η διαμάχη πήρε εκτάσεις, και το χωριό σύσσωμο με όπλα, χατζάρια, τσεκούρια, και ξύλα αντιμετώπισε το στρατιωτικό απόσπασμα που συνόδευε τα 2.000 πρόβατα του τσέλιγκα Χατζάρα για να βοσκήσουν στο λιβάδι της Κωστηλάτας. Τελικά οι δύο πλευρές ήρθαν σε συμφωνία και στις 25 Ιουλίου 1883 υπογράφτηκε συμβόλαιο που μεταβίβαζε την Κωστηλάτα σε 131 κατοίκους των Θεοδώριανων. Σήμερα το λιβάδι της Κωστηλάτας το διαχειρίζεται ο Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Συνιδιοκτησίας Θεοδωριάνων.
Η Κωστηλάτα είναι επίσης γνωστή και για τις πηγές της σε υψόμετρο 1450 μ. Το εργοστάσιο εμφιάλωσης βρίσκεται κοντά και τα νερά εμφιαλώνονται κατευθείαν από τα πηγές.
Πηγή: Οι πληροφορίες της συγκεκριμένης ενότητας βασίστηκαν στην Ιστορική Αναδρομή που μπορείτε να βρείτε στη σελίδα του Συλλόγου Θεοδωριανιτών Άρτας, theodoriana.com.
Τι να δείτε μέσα και γύρω από τα Θεοδώριανα
Πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές
Το ίδιο το χωριό είναι από μόνο του ένα αξιοθέατο. Είναι ένας ορεινός παράδεισος με τα δύο ποτάμια και τις δεκάδες πηγές που βρίσκονται στην περιοχή. Η θέση και η άγρια φύση με το έντονο ορεινό ανάγλυφο που το περιβάλλει το κάνουν έναν από τους πλέον ενδιαφέροντες προορισμούς. Από κει και πέρα οι πεζοπορικές και ορειβατικές διαδρομές, ανάλογα με τις δυνατότητες του καθενός, είναι πολλές και ποικίλες. Μην ξεχνάτε ότι το χωριό βρίσκεται στην καρδιά των Τζουμέρκων. Πολλές διαδρομές είναι χαραγμένες πάνω στα παλιά ιστορικά μονοπάτια.
Με 4Χ4 ανηφορίζετε και μέχρι το οροπέδιο της Κωστηλάτας πάνω από το χωριό.
Γι’ αυτούς βέβαια που αποζητούν τα δύσκολα οι αναβάσεις στις κορυφές των Τζουμέρκων είναι βιωματική εμπειρία. Και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι ο ηλεκτρονικός χάρτης μονοπατιών Θεοδωριάνων βρίσκεται στο τελικό στάδιο χάρη στο δραστήριο Σύλλογο του χωριού «Οι ορεινοί».
Αξιοθέατα
Οι Καταρράκτες της Σούδας
Από τα πλέον εντυπωσιακά σημεία είναι οι καταρράκτες της Σούδας που βρίσκονται σε υψόμετρο 1300 μέτρων. Λίγα λεπτά οδήγησης σε ασφαλτοστρωμένο δρόμο και είκοσι περίπου απολαυστικής πεζοπορίας σε ένα τοπίο εντυπωσιακό οδηγούν στους καταρράκτες.
Τα νερά ξεκινούν από τις κορυφές των Ανατολικών Τζουμέρκων και χωρίζονται δημιουργώντας έναν δίδυμο καταρράκτη που πέφτει από ύψος 25 μέτρων και που κρατάει τα νερά του σε όλη την διάρκεια του χρόνου.
Στη συνέχεια, ο καταρράκτης ενώνεται με το ρέμα της Άσπρης Γκούρας.
Ρέμα Μαρκς
Το Ρέμα “Μαρκς” (ή Παπαχρήστου) βρίσκεται στην καρδιά του μεγάλου και παρθένου δάσους του Ελατιά. Είναι μια πολύ όμορφη περιοχή όπου το νερό κυλάει σχηματίζοντας μικρές λίμνες και καταρράκτες. Δύο με τρία χιλιόμετρα πριν το χωριό στα δεξιά υπάρχει χώρος στάθμευσης για το αυτοκίνητο και σχετική πινακίδα. Η διάρκεια πεζοπορίας μέχρι το σημείο και της δεύτερης λίμνης και η επιστροφή είναι περίπου μιάμιση ώρα.
Το ορεινό καταφύγιο του χωριού
Οπωσδήποτε πάντως πρέπει να ανεβείτε μέχρι το ορεινό καταφύγιο του χωριού στο οποίο λειτουργεί ένας μικρός ξενώνας, καφέ και εστιατόριο. Λίγο πάνω απ’ το χωριό στο δρόμο που οδηγεί στους διπλούς καταρράκτες της Σούδας μια πινακίδα σας κατευθύνει προς τα αριστερά. Πέρα από τον καφέ και το φαγητό θα απολαύσετε την εκπληκτική θέα.
Το πέρασμα του “Σταυρού”
Μια στάση στο πέρασμα του « Σταυρού» ανάμεσα στα χωριά Αθαμάνιο και Θεοδώριανα. Η ονομασία προέρχεται από το ξύλινο σταυρό που έστησε ο Κοσμάς ο Αιτωλός το 1777 όταν επισκέφτηκε τα Θεοδώριανα όπου και ίδρυσε το πρώτο σχολείο του χωριού.
Ο συνοικισμός Σκαρπάρι
Μια επίσκεψη στα γύρω χωριά και στο συνοικισμό Σκαρπάρι που βρίσκεται πάνω από τον Αχελώο και ανήκει στα Θεοδώριανα είναι μια πολύ καλή ιδέα για να απολαύσετε την περιοχή.
Εκκλησίες και Μοναστήρια στα Θεοδώριανα
Η Εκκλησία του Αγίου Γεωργίου
Βρίσκεται στο κέντρο της πλατείας και χτίστηκε το 1880 από Πραμαντιώτες μαστόρους στη θέση παλιότερης εκκλησίας που είχε κτιστεί το 1777.
Το Μοναστήρι της Παναγίας
Βρίσκεται στα βόρεια του χωριού και χτίστηκε από τον ηγούμενο Άνθιμο Αργυρόπουλο το 1793, ο οποίος μόνασε εκεί για πολλά χρόνια. Την εποχή της Τουρκοκρατίας λειτούργησε σαν αλληλοδιδακτικό σχολείο και στα χρόνια της Κατοχής μετατράπηκε σε κρησφύγετο πατριωτών, αλλά και σε πρόχειρο χειρουργείο και νοσοκομείο. Ο Άνθιμος Αργυρόπουλος υπήρξε ιστορική μορφή με μεγάλη προσφορά. Φυλακίστηκε από τον Αλή πασά για πολλά χρόνια αλλά μετά από παρακλήσεις ισχυρών οπλαρχηγών απελευθερώθηκε. Πρώτα πήγε στην Κέρκυρα όπου συνδέθηκε με φιλία με τον Ιωάννη Καποδίστρια και κατόπιν στη Ζάκυνθο όπου διορίστηκε εφημέριος. Μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία και μύησε και ο ίδιος πολλούς μεταξύ των οποίων και τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη.
Το πέτρινο γεφύρι της Γκούρας ή η Καμάρα στα Πλάγια
Βρίσκεται στη θέση Πλάγια κάτω από τα Θεοδώριανα στο δρόμο που οδηγεί στη Θεσσαλία. Γεφυρώνει έναν από τους λάκκους (τη λεγόμενη …Χέστρα) που μαζί με άλλους δημιουργούν την Γκούρα αριστερό παραπόταμο του Αχελώου.
Το μοναδικό του τόξο έχει άνοιγμα 14.50 μ. και ύψος 6 μ. Ο διάδρομος διάβασης έχει 25 μέτρα μήκος, ωφέλιμο πλάτος 2.10 μ. και στηθαία τα οποία προφυλάσσουν γερά.
Το γεφύρι κατασκευάστηκε το 1924 από μαστόρους από τους Ραφταναίους. Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες η κατασκευή του γεφυριού υπήρξε δύσκολη και το κόστος αρκετά υψηλό. Πάντως κι εδώ, κόπος και κόστος εκφράστηκαν με μια παραλλαγή του γνωστού θρύλου: «στοίχειωσαν στο γιοφύρι τις σκιές δυο κοριτσιών που κουβαλούσαν πέτρες στο γιοφύρι, που αρρώστησαν και πέθαναν σε 40 μέρες».
Πηγή: ΣΠΥΡΟΣ ΜΑΝΤΑΣ, ΓΕΦΥΡΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΠΙΝΔΟΥ, Β΄ΤΟΜΟΣ, σελ.301
Εκδηλώσεις
Το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου
Είναι η σπουδαιότερη γιορτή όχι μόνο για την θρησκευτικότητά της αλλά και για την ευκαιρία να ανταμώσουν όλοι αυτοί που λείπουν μακριά από τον τόπο τους. Το πανηγύρι στη γιορτή της Παναγίας κρατάει δύο μέρες -15 και 16 Αυγούστου- και ο χορός ο οποίος έχει τελετουργικό χαρακτήρα κάνει το πανηγύρι ξακουστό. Με το κτύπημα της καμπάνας συγκεντρώνονται όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία για να χορέψουν παραδοσιακό χορό «διπλοκάγκελο». Ο χορός έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία και η ονομασία διπλοκάγκελο οφείλεται στα καγκέλια δηλαδή στις φιδωτές στροφές που κάνουν οι χορευτές στη διάρκεια του χορού.
Ο χορός σχηματίζει δύο σειρές. Τη σειρά του χορού την ορίζει ειδικός για την περίσταση και βάζει πρώτο στο χορό τον παπά του χωριού, για να υπογραμμιστεί η ιερότητα της εορτής. Με τα χέρια σταυρωτά στην πρώτη σειρά είναι οι γυναίκες και πίσω τους οι άνδρες, ενώ με μία φωνή τραγουδούν και χορεύουν, το τραγούδι της, «Κωστηλάτας», γνωστό στο πανελλήνιο με τις παραλλαγές του. Το τραγούδι αναφέρεται στο λιβάδι της Κωστηλάτας και θυμίζει τον αγώνα και τον ξεσηκωμό των Θεοδωριανιτών κατά των τσιφλικάδων, που το είχαν αγοράσει από τους Τούρκους.
Τέλειο αφιέρωμα!!! Μπράβο!!!
Σας ευχαριστούμε πολύ!