Ένα από τα πολύ όμορφα χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου είναι τα Άνω Πεδινά. Ο οικισμός είναι χτισμένος στα 960 μέτρα στη νοτιοδυτική πλευρά του Στούρου (παλιά ον. Παλαιοβούνι) και έχει θέα στον εύφορο κάμπο των Πεδινών (π. Σουδενών) το μεγαλύτερο του Ζαγορίου. Ο κάμπος αυτός υπήρξε ο σιτοβολώνας του Ζαγορίου και χάρη στην παραγωγή του επιβίωσαν οι κάτοικοι την περίοδο της Κατοχής.
Τα Άνω Πεδινά έχοντας σαν φόντο το καταπράσινο ορεινό τοπίο και με την υπέροχη Ζαγορίσια αρχιτεκτονική τους αποτελούν την τέλεια επιλογή για την απόδραση σε ένα διαφορετικό σκηνικό. Το παραδοσιακό χρώμα, τα καλοδιατηρημένα σπίτια και αρχοντικά, τα θαυμάσια τουριστικά καταλύματα και η γαλήνη που επικρατεί είναι τα στοιχεία εκείνα που δικαιολογούν την αυξημένη τουριστική κίνηση.
Σύντομες Ιστορικές Πληροφορίες
Ο οικισμός είναι άγνωστο πότε χτίστηκε αρχικά αλλά πρώτη γραπτή αναφορά υπάρχει από το 1361 και αναφέρεται στο χρυσόβουλο του Σέρβου ηγεμόνα Συμεών, με το οποίο αναγνωρίζει στον Ιωάννη Τσάφα Ουρσίνη την κατοχή εκτεταμένων περιοχών στην Ήπειρο.
Σύμφωνα με τον Ι. Λαμπρίδη ο πληθυντικός αριθμός του οικισμού υπονοεί σύμπτυξη μικρότερων οικισμών (όπως και στην περίπτωση των Κάτω Πεδινών (ΛΙ: 3/24).
Αρχικά το χωριό ονομαζόταν Άνω Σουδενά. Το τοπωνύμιο «Σουδενά» προέρχεται από το σλαβικό Studend που σημαίνει ψυχρός, ή από το Στούντενα -stdena- παρετυμολογία της λέξης Σούδα. Ο Λαμπρίδης ερμηνεύοντας το τοπωνύμιο Στούδενα ως «ψυχρό τόπο», αναφέρει ότι τα χωριά Άνω και Κάτω Σουδενά μέχρι το 1634 λεγόταν Στούδενα. Το 1928 μετονομάστηκε σε Άνω Κάμπος από τον κάμπο που απλώνεται μπροστά, και ένα χρόνο αργότερα, το 1929 πήρε την τωρινή ονομασία Άνω Πεδινά.
Από το 1820 και μετά τα χωριά του Ζαγορίου υπέφεραν από τις ληστρικές επιδρομές των Αλβανών και Τουρκαλβανών. Γι’ αυτό και οι κάτοικοι του χωριού, αναγκάστηκαν να φύγουν για το εξωτερικό. (Βαλκάνια, Ευρώπη, Αίγυπτο, κ.ά.) Η μετανάστευση και τα χρήματα που στέλνονταν βοήθησαν στην άνοδο του βιοτικού επιπέδου την αύξηση του πληθυσμού και την πνευματική καλλιέργεια. Και μάλιστα υπήρχαν και επιστήμονες που εξασκούσαν το επάγγελμα του γιατρού.
Με καταγωγή από τα Άνω Πεδινά
Ο Νεόφυτος Δούκας (1760-845) ήταν κληρικός και δάσκαλος του γένους και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νεοελληνικού διαφωτισμού. Τα πρώτα του γράμματα τα διδάχθηκε στη μονή Ευαγγελίστριας όπου και χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος, σε ηλικία μόλις 18 χρονών. Έχοντας αντιληφθεί τη σημασία της παιδείας και τη συμβολή του κλήρου εστίασε στη δημιουργία μορφωμένων κληρικών. Η μετέπειτα διαδρομή του τον έφερε στα μεγαλύτερα κέντρα της ελληνικής διασποράς και στους κόλπους της Φιλικής εταιρείας. Η πλούσια πνευματική και εθνική του προσφορά τον κατέταξε με ψήφισμα και της Βουλής των Ελλήνων μεταξύ των εθνικών ευεργετών. (Πηγή: izagori.gr)
Ο Λαμπρίδης Ιωάννης (1839 – 1891) ιστοριοδίφης, ιατροφιλόσοφος δωρητής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μελετητής του ηπειρώτικου πολιτισμού. Αποφοίτησε από τη Ριζάρειο Σχολή το 1856 και σπούδασε στην Ιατρική Σχολή Αθηνών. Η εθνική του δράση κι οι σημαντικές του δωρεές τον έχουν εντάξει στους Ηπειρώτες Ευεργέτες. Πέθανε το 1891 στην Αθήνα μετά από μακρά νοσηλεία στο Δρομοκαΐτειο Θεραπευτήριο. Στη διάρκεια της παραμονής του στα Ιωάννινα συγκέντρωσε σημαντικό ιστορικό και λαογραφικό υλικό, το όποιο δημοσίευσε σε μελέτες του σε περιοδικά και εφημερίδες της εποχής. Η Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών επανάφερε στο φως το 1971 και παρέδωσε στους ερευνητές αλλά και στο ευρύτερο κοινό τα πολύτιμα και περιζήτητα έργα που έγραψε και τύπωσε ο Λαμπρίδης. (Πηγή: izagori.gr)
Ο Ιωάννης Λαμπριάδης (1821- 1889). Ταξίδεψε στην πόλη Βραΐλα της Ρουμανίας. Απέκτησε σημαντική περιουσία ως έμπορος ξυλείας. Αργότερα εγκαταστάθηκε στην Κέρκυρα, όπου και πέθανε το 1889. Με τη διαθήκη του έδωσε εντολή να ιδρυθεί στην γενέτειρά του Οικοκυρική Σχολή για τα φτωχά κορίτσια του Ζαγορίου. (Πηγή: Λαμπριάδειος Σταθμός Έρευνας)
Τι να δείτε στα Άνω Πεδινά
Η μονή της Ευαγγελίστριας στην είσοδο του χωριού χτισμένη σε φρουριακή αρχιτεκτονική. Το καθολικό που είναι αφιερωμένο στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, οικοδομήθηκε σύμφωνα με εντοιχισμένη επιγραφή το 1793 και ιστορήθηκε το 1809. Δωρητές της μονής είναι ο πρόκριτος Χριστόπουλος Μαρίνος ή Μαρίνογλου και η σύζυγος του Αικατερίνη από το Καπέσοβο. Επίσης στη μονή μόνασε ο λόγιος και κληρικός Νεόφυτος Δούκας. (Πηγή: izagori.gr)
Η μονή της Αγίας Παρασκευής σε μικρή απόσταση έξω από το χωριό (1759). Παλιά ήταν μοναστήρι ανδρικό σήμερα όμως έχει ερημώσει.
Άγιος Δημήτριος (1793): Η ενοριακή εκκλησία στην πλατεία του χωριού. Εντυπωσιακά είναι τα τοξωτά χαγιάτια το ψηλό καμπαναριό και οι πέτρινες στέγες.
Το παλιό σχολείο που βρίσκεται στην κεντρική πλατεία και στεγάζει τη βιβλιοθήκη του Νεόφυτου Δούκα με σπάνια συγγράμματα.
Η Λαμπριάδειος Οικοκυρική Σχολή. Δωρεά του γηγενή Ιωάννη Λαμπριάδη (1821- 1889) ο οποίος απέκτησε σημαντική περιουσία ως έμπορος ξυλείας. Με τη διαθήκη του έδωσε εντολή να ιδρυθεί στην γενέτειρά του Οικοκυρική Σχολή για τα φτωχά κορίτσια του Ζαγορίου, η οποία ωστόσο, λόγω νομικών προβλημάτων, λειτούργησε πολύ αργότερα, το 1933, στο κτίριο του Παρθεναγωγείου. Η Σχολή παρείχε δημόσια επαγγελματική εκπαίδευση σε 1000 περίπου κορίτσια του Ζαγορίου και της ευρύτερης περιοχής της Ηπείρου.
Το 1979 η Σχολή μεταστεγάστηκε στο σύγχρονο κτίριο και συνέχισε τη λειτουργία της μέχρι το 2006, οπότε και έκλεισε, λόγω έλλειψης μαθητριών. Το 2012 υπογράφτηκε πρωτόκολλο συνεργασίας της Διαχειριστικής Επιτροπής της Λαμπριαδείου Σχολής με το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με την παραχώρηση τη χρήσης του κτιρίου στο Πανεπιστήμιο, για τη δημιουργία του Πανεπιστημιακού Λαμπριαδείου Σταθμού Έρευνας (ΠΑΛΑΣΕ). (Πηγή: Λαμπριάδειος Σταθμός Έρευνας)
Χαρακτηρισμένα ως ιστορικά μνημεία είναι μονή της Ευαγγελίστριας και η Οικία Ιωάννου Τσιγαρά.
Τα Άνω Πεδινά είναι από χωριά που παρά τη μείωση του πληθυσμού κατόρθωσαν να κρατήσουν αρκετούς μόνιμους κατοίκους οι οποίοι εκτός από τις γεωργικές και κτηνοτροφικές εργασίες ασχολούνται με τον τουρισμό. Πέρα από τον ύπνο είναι σημαντικό ότι ο επισκέπτης μπορεί να βρει μαγαζιά για φαγητό ή καφέ.
Στο χωριό υπάρχουν πολλά σπίτια με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και πολλά από αυτά έχουν μετατραπεί σε ξενώνες. Πολύ όμορφη είναι η πλατεία με τον πλάτανο και το καμπαναριό.