Το Σκαμνέλι (ή Σκαμνέλιον) είναι κτισμένο στις πλαγιές της Τύμφης, σε υψόμετρο 1100 μ. τα βόρεια του Σκαμνελιώτικου Ρέματος και είναι περιτριγυρισμένο από μεγάλες εκτάσεις με πεύκα, έλατα και οξιές. Βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του Κεντρικού Ζαγορίου και απέχει από τα Ιωάννινα 52 χλμ.
Ιστορία και Πληροφορίες
Είναι άγνωστο πότε πρωτοκτίστηκε το χωριό. Ερείπια πελασγικών τειχών στην περιοχή δυτικά του χωριού, στο Παλαιόκαστρο, κοντά στο μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής, μαρτυρούν κατοίκηση από την προϊστορική εποχή.
Σύμφωνα με το Λαμπρίδη παλιότερα υπήρχαν 7 χωριά με 800 σπίτια μαζί με το Σκαμνέλι, τα οποία μετά από ληστρικές επιδρομές διαλύθηκαν. Μέρος των κατοίκων κατέφυγε στη Μοσχόπολη όπου σχημάτισαν οικισμό με την ονομασία Σκαμνελιά, άλλοι κατέφυγαν στη Σωπική και άλλοι στη Μόλιστα. Όσοι έμειναν στην περιοχή συγχωνεύτηκαν και σχημάτισαν δύο συνοικίες το Σκαμνέλι και το Γαρδίκι, που χωρίζονταν μεταξύ τους από ένα λάκκο. Οι κάτοικοι όμως του Γαρδικιού μετακόμισαν αλλού.
Πηγή: Ζαγοριακά, Ι. Λαμπρίδης, σελ. 86
Το τοπωνύμιο μάλλον προέρχεται από το επώνυμο Σκαμνέλης.
Το χωριό γνώρισε πολλές ληστείες (1837, 1879, 1881). Το 1881 η συμμορία του Αποστολάκη με 17 ληστές χτύπησε τα σπίτια του γιατρού Δημ. Φραγκούλη, του Γ. Βολονάση και του Ι. Τσόγια, πήραν ως ομήρους τις γυναίκες των τριών και ένα παιδί τους οποίους απελευθέρωσαν αφού εισέπραξαν τα λύτρα που ζήτησαν. Το 1912 το έκαψαν οι Τούρκοι.
Πηγή: https://izagori
Εδώ από παλιά κυριαρχούσαν οι Βλάχοι με τον ιδιαίτερο χαρακτήρα τους και η βλάχικη γλώσσα μιλιόταν στις περιοχές αυτές.
Στο διάστημα 1750-1830 το χωριό παρουσίασε μεγάλη οικονομική, πνευματική και δημογραφική ανάπτυξη, τόσο που ήδη από το 1780 λειτουργούσε εδώ ελληνικό και αλληλοδιδακτικό σχολείο, καθώς και σχολείο για κορίτσια. Πολλοί από τους άνδρες που ξενιτεύτηκαν κυρίως στις παραδουνάβιες περιοχές πλούτισαν.
Το 1912 το χωριό κάηκε εντελώς από τους Τούρκους, γι’ αυτό και πολλά από τα αρχοντικά καταστράφηκαν τελείως. Παρόλα αυτά, υπάρχουν αρκετά παλιά αρχοντικά, λιθόκτιστα μονοπάτια και πλατείες.
Με καταγωγή από το Σκαμνέλι
Σύμφωνα με τους ιστορικούς το Σκαμνέλι ανέδειξε διακεκριμένους άντρες τόσο στην υπόθεση της Φιλικής Εταιρείας, όσο και στις ευεργεσίες και στα γράμματα. Μεταξύ αυτών οι ευργέτες αδελφοί Σαϊτζή. Από εδώ καταγόταν και η Αγγελική Παπάζογλου που διέθεσε την περιουσίας της σε ευεργεσίες στο Ζαγόρι και τα Ιωάννινα. Επίσης ο Ι. Παρτάλης, περίφημος πρακτικός γιατρός (βικογιατρός), ο οποίος από το 1716 δούλευε στο Βουκουρέστι και ευεργέτησε πολύ τη γενέτειρά του. Από εδώ ήταν και ο Αδάμ Γοργίδας, ένας περίφημος πρακτικός γιατρός που σπούδασε ιατρική στη Βουδαπέστη. Μετέφρασε και εξέδωσε εργασία για τη χολέρα. Εγκαταστάθηκε στα Ιωάννινα το 1833, όπου το 1840 δημιούργησε «πρακτικήν ιατρικήν σχολήν».
Τι να δείτε στο Σκαμνέλι
Το χωριό έχει αρκετά όμορφα αρχοντικά και καλντερίμια. Η πλατεία με τον μεγάλο πλάτανο κάποτε πρέπει να συγκέντρωνε κόσμο. Απόδειξη το παλιό μεγάλο ξενοδοχείο που είναι άδειο και ερειπώνεται.
Αγία Παρασκευή: Μονή στην άκρη του χωριού. Το καθολικό εξωτερικά έχει πολύ ωραίες τοιχογραφίες (1773), έργα των περίφημων ζωγράφων από το Καπέσοβο και τους Χιονιάδες. Η μονή παλιά άκμαζε τώρα όμως έχει ερημώσει.
Άγιοι Απόστολοι (Πέτρος και Παύλος) (1793): Παλιά εκκλησία στην πλατεία.
Άγιος Νικόλαος: Μονή στην είσοδο του χωριού, δίπλα στο δρόμο όπου σήμερα βρίσκεται το κοιμητήριο του χωριού. Έχει κηρυχτεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο.
Κοίμηση της Θεοτόκου: Παλιά εκκλησία μέσα στο χωριό.
Παλιόκαστρο (ή Παλαιόκαστρο) (Ακρόπολη): Στο λόφο πάνω από τη Μονή της Αγ. Παρασκευής. Ερείπια μάλλον πελασγικών τειχών που χτίστηκαν για να ελέγχονται τα περάσματα προς Μακεδονία και Θεσσαλία.
Τέσσερα πέτρινα γεφύρια μέσα στον οικισμό εξυπηρετούν ακόμα τους κατοίκους:
- Της Αγίας Τριάδας στο βορειοδυτικό άκρο του Σκαμνελίου λίγα μέτρα πριν το ξωκλήσι της Αγίας Τριάδας,
- Το γεφύρι στο Λιντζέτο μέσα στο Σκαμνέλι που γεφυρώνει το ομώνυμο ρέμα, του Σαγιάννου και
- Τα γεφύρι στην Παναγία δίπλα από την εκκλησία της Παναγίας.
- Ένα πέμπτο, το Γεφύρι Του Κυρ Αλέξη, είναι δίτοξο και βρίσκεται έξω από το χωριό.
Δραστηριότητες
Λίγα χιλιόμετρα μετά το Σκαμνέλι και στο δρόμο για Γυφτόκαμπο βρίσκεται και η θέση Μπόκοβο με την εκπληκτική θέα στο φαράγγι του Χάβου. Μια μικρή ανηφορική πλαγιά σας οδηγεί σε μοναδικό σημείο θέασης του καταπράσινου κάθετου χάσματος του Χάβου. Ανάμεσα στις δυο πανέμορφες κορφές Κούστα και Κοζιακό περνάει το Σκαμνελιώτικο ρέμα.
Το Σκαμνέλι διαθέτει κατάλληλη υποδομή για διανυκτέρευση και φαγητό.
Το τοπικό πανηγύρι διοργανώνεται κάθε χρόνο γύρω από την ημέρα εορτασμού της Αγίας Παρασκευής στις 26 Ιουλίου. Ξεκινά την παραμονή και ολοκληρώνεται την επόμενη ημέρα.