Ελαφότοπος- Στις πλαγιές του Στούρου στα 1100 μ.

Ο Ελαφότοπος (Τσερβάρι) είναι  κτισμένος αμφιθεατρικά στις πλαγιές του Στούρου στα 1.100μ. Είναι ένα από τα παραδοσιακά χωριά του Κεντρικού Ζαγορίου και αυτό είναι φανερό από την αρχιτεκτονική του χωριού.

Ιστορία και Ονομασία

Είναι άγνωστο πότε δημιουργήθηκε ο αρχικός οικισμός. Πάντως αρχαιολογικά ευρήματα που βρέθηκαν σε λόφο στη θέση Κάστρο, και στη θέση «Κονίσματα» μαρτυρούν την κατοίκηση στην ευρύτερη περιοχή από τα τέλη του 13ου αιώνα π. Χ.

Αρχικά, ο Ελαφότοπος αποτελούνταν από δύο οικισμούς, το Μικρό και το Μεγάλο Τσερβάρι. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν τα Ιωάννινα το 1430 δήλωσε κι αυτό υποταγή όπως και πολλά χωριά του Ζαγορίου αποκτώντας με τη συνθήκη του Βοϊνίκου καθεστώς αυτονομίας και άλλα   προνόμια που παραχώρησαν οι Τούρκοι. Όταν το 1583 μια φοβερή επιδημία πανώλης αποδεκάτισε το Κεντρικό Ζαγόρι το Οθωμανικό κράτος σε μια προσπάθεια να ενισχύσει το κοινοτικό σύστημα του Ζαγορίου που είχε κλονιστεί από την ερήμωση λόγω του λοιμού, διέταξε πολλές συμπτύξεις συνοικισμών σε ευρύτερες κοινότητες. Έτσι οι δύο οικισμοί ενώθηκαν αποτελώντας μια κοινότητα, αυτή του  Τσερβαρίου η οποία το 1928 μετονομάστηκε σε Ελαφότοπο.

Στα τέλη του 16^ου με αρχές 17^ου αιώνα πολλές οικογένειες από τους Βαστανιούς εγκαταστάθηκαν στο Τσερβάρι συμβάλλοντας στην ανάπτυξη του χωριού. Από το 18^ο αιώνα και μετά το Τσερβάρι παρουσίασε οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη, Αυτό οφείλονταν στην αποδημία πολλών από τους κατοίκους οι οποίοι δραστηριοποιήθηκαν σε πολλές χώρες  και κυρίως στη Σερβία και οι οποίοι προόδευσαν οικονομικά και βοήθησαν το χωριό τους.

Όσο για την προέλευση της ονομασίας Τσερβάρι υπάρχουν διάφορες εκδοχές αλλά επικρατέστερη είναι αυτή που το τοπωνύμιο προέρχεται από τις σλάβικες λέξεις terbu (= ελάφι, cervus στα λατινικά) και arie (= τόπος), δηλαδή τόπος με πολλά ελάφια, δηλαδή Ελαφότοπος που είναι και η σημερινή του ονομασία.

Στο διάστημα του Ελληνοϊταλικού πολέμου το χωριό βρέθηκε κοντά στη Γκραμπάλα που αποτέλεσε και την αμυντική γραμμή των ελληνικών δυνάμεων. Το ίδιο και στον Εμφύλιο. Και μπορεί να μην υπέστη τις καταστροφές άλλων χωριών, όμως η μετέπειτα περίοδος ήταν η περίοδος της ερήμωσης. Το 1970 έκλεισε και το σχολείο.

Τα τελευταία χρόνια έχουν επιστρέψει πολλοί κάτοικοι και το χωριό έχει αλλάξει όψη. Άλλοι έχουν αναπαλαιώσει τα σπίτια τους και άλλοι έχουν χτίσει καινούρια.

Με καταγωγή από τον Ελαφότοπο

Από τον Ελαφότοπο κατάγεται ο Βαλκανιονίκης και «προπολεμικός» επικοντιστής Μενέλαος Γκράτζιος  προς τιμήν του οποίου άλλωστε πήρε το ίδιο όνομα και το Βορειοελλαδίτικο Πρωτάθλημα Στίβου που γίνεται στη Θεσσαλονίκη καθώς και το Κλειστό Γυμναστήριο του Β.Α.Ο.

Στον Ελαφότοπο γεννήθηκε και φοίτησε στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου ο Μενέλαος Κικόπουλος (1925-2022) ολοκληρώνοντας τη βασική εκπαίδευση στη Μπαλάνειο Σχολή Ιωαννίνων. Εργάστηκε σαν φιλόλογος και αργότερα υπηρέτησε σαν Γυμνασιάρχης και Λυκειάρχης. Αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής του στη συγγραφή της ιστορίας και λαογραφίας της ιδιαίτερης πατρίδας του και το 2000 τιμήθηκε από την Ένωση Αποδήμων Ελαφοτόπου Ζαγορίου Ηπείρου και το Πνευματικό Κέντρο Ελαφοτόπου.

Πηγή: Βικιπαίδεια

Δημοτική Μουσική

Από τον Ελαφότοπο κατάγεται ο Γρηγόρης Καψάλης κορυφαίος εκπρόσωπος της μουσικής παράδοσης του Ζαγορίου και των Ιωαννίνων που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους σημαντικότερους δεξιοτέχνες του δημοτικού κλαρίνου. Συνεργάστηκε με τους σημαντικότερους οργανοπαίχτες της ηπειρώτικης μουσικής: τον Φίλιππο Ρούντα, τους Χαλκιάδες, τον Χρόνη Καψάλη και από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 αξιώθηκε να γίνει μέλος στο συγκρότημα “Τα Τακούτσια”, που θεωρείται ο κυριότερος θεματοφύλακας της Ζαγορίσιας παράδοσης. Έχει δώσει συναυλίες σε όλη την Ελλάδα και σε πολλές χώρες του εξωτερικού, καθώς και στον Ελληνισμό της διασποράς.

Παρά την προχωρημένη του ηλικία εξακολουθεί να συναρπάζει τους λάτρεις της ηπειρώτικης μουσικής.

Τι να δείτε στον Ελαφότοπο

Ο Ελαφότοπος είναι κτισμένος γύρω από την όμορφη πλατεία με τον πλάτανο, το μεσοχώρι, που βρίσκεται στο κέντρο και γύρω της βρίσκονται το καφενείο, η εκκλησία, το σχολείο και οι γειτονιές με τα όμορφα πέτρινα σπίτι. Τα σπίτια είναι χτισμένα με άσπρη πελεκητή πέτρα, ένα υλικό δόμησης που υπάρχει άφθονο σε όλη την περιοχή.

Ο περίπατος στα καλντερίμια σου δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της αρχιτεκτονικής του χωριού και της χρηστικότητας των κτισμάτων. Τα χτισμένα πεζούλια και σκαλοπάτια αποτελούσαν και αποτελούν σημεία συνάντησης και ξεκούρασης. Τα σπίτια του χωριού που παραμένουν όρθια μέχρι σήμερα, χτίστηκαν μεταξύ 18ου και 20ου αιώνα.

Ο θεόρατος πλάτανος φυτεύτηκε το 1200 μ. Χ. ταυτόχρονα με την ίδρυση του συνοικισμού «Μέγα Τσερβάρι». Το 1898, ένας κεραυνός που έπεσε στον κορμό έκαψε το εσωτερικό του. Πενήντα χρόνια πέρασαν για να συνέλθει ο πλάτανος, και να κλείσει η κουφάλα που άνοιξε ο κεραυνός.

Το παλιό Δημοτικό Σχολείο και το αρχοντικό Θεοδούλης Καίσαρη έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία με τα ΦΕΚ 39/Β/19-1-1996 και ΦΕΚ 61/Α/13-4.92 αντίστοιχα.

Εκκλησίες

Ναός Κοιμήσεως Θεοτόκου: Γνωστός με το όνομα Παναγία, βρίσκεται μέσα στον οικισμό του Ελαφότοπου. Σύμφωνα με την παράδοση κτίστηκε το 1100 μ. Χ. και παλιά ήταν μοναστήρι, ωστόσο σήμερα δεν σώζονται άλλα οικοδομήματα.

Άγιος Νικόλαος (1770): Μεγάλη εκκλησία με ωραίο προαύλιο. Βρίσκεται κάτω από την κεντρική  πλατεία. Έχει πολύ ωραίες παλιές τοιχογραφίες και επίσης παλιές εικόνες.

Άγιος Γεώργιος (1805): Βρίσκεται κοντά στην είσοδο του χωριού. Έχει ωραίες τοιχογραφίες, έργα Χιονιαδιτών ζωγράφων.

Και οι τρεις εκκλησίες έχουν χαρακτηριστεί ως ιστορικά διατηρητέα μνημεία. (ΦΕΚ 538/Β/29-8-1969).

Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο (Μουσείο Παραδοσιακών Παλιών Επαγγελμάτων)

Κάτι που οπωσδήποτε αξίζει την επίσκεψή  σας είναι το Λαογραφικό και Ιστορικό Μουσείο. Ανήκει στο Δήμο Κεντρικού Ζαγορίου με μόνιμη έδρα τον Ελαφότοπο, στεγάζεται στο κτήριο του πρώην Δημοτικού Σχολείου του χωριού. Βρίσκεται δίπλα στο Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, σε ένα κτίσμα του 1790. Η ιστορία του ξεκινάει από το 1978 με πρωτοβουλία του ντόπιου Γλύπτη και Εκπαιδευτικού Τέχνης Μ. Οικονομίδη και σε συνεργασία με αρκετούς άλλους φορείς και κατοίκους του χωριού.

Το Μουσείο παρουσιάζει τα χρηστικά εργαλεία των χειρωνακτικών παραδοσιακών επαγγελμάτων, λαϊκών και αστικών, σε χωριστές βιτρίνες (με την μορφή οργανωμένων εργαστηρίων), ώστε ο επισκέπτης να έχει πλήρη και ξεχωριστή εικόνα των επαγγελμάτων αυτών. Περί τα 1000 χρηστικά εργαλεία 19 παραδοσιακών επαγγελμάτων, που χρονολογούνται από το 1800 και μετά εκτίθενται στο μουσείο

Πληροφορίες Τηλ: 26530-22538. Κιν. 693 698 4590

Δραστηριότητες

Ο Ελαφότοπος βρίσκεται στη περιφερειακή ζώνη της προστατευόμενης περιοχής του Εθν. Πάρκου Β. Πίνδου και συνεπώς οι πεζοπορικές διαδρομές στην περιοχή είναι πολύ ενδιαφέρουσες. Από τις πλέον εντυπωσιακές εικόνες  είναι η θέα από τη Σμίντελα τη ψηλότερη κορυφή του Στούρου. Με μια ματιά βλέπεις τα βουνά του Πωγωνίου, τη νότια πλευρά της Τύμφης και το πάνω μέρος από τις ορθοπλαγιές της χαράδρας του Βίκου.

Εκδηλώσεις

Στις 6 Αυγούστου στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος γίνεται διήμερο πανηγύρι παραδοσιακό,

Τα Γκράτζεια, τριήμερες αθλητικές εκδηλώσεις που καθιερώθηκαν από το 2009 και γίνονται τον Αύγουστο κάθε 2 χρόνια προς τιμήν των αδελφών Γκράτζιου (μεγάλων ευεργετών του Αθλητικού Ομίλου Ελαφότοπου) και ιδιαίτερα του Βαλκανιονίκη («προπολεμικού» επικοντιστή) Μενέλαου Γκράτζιου, προς τιμήν του οποίου άλλωστε πήρε το ίδιο όνομα και το Βορειοελλαδίτικο Πρωτάθλημα Στίβου που γίνεται στη Θεσσαλονίκη. Διοργανώνονται από τον Αθλητικό Όμιλο και περιλαμβάνουν αγώνες στίβου, αγώνες ποδοσφαίρου, ορειβατική πεζοπορία και άλλες αθλητικές εκδηλώσεις.

Ο Ελαφότοπος διαθέτει ξενώνες και ταβέρνες.

ΠΗΓΕΣ: Οι ιστορικές πληροφορίες έχουν βασιστεί στο βιβλίο Ελαφότοπος (Τσερβάρι) του Μενέλαου Κικοπουλου, Γιάννινα 1991