Οδηγώντας στην εθνική οδό απο Κόνιτσα πρός Καστοριά στα 23 χλμ. στρίβουμε δεξιά και μετά απο 5 χλμ. υπέροχης διαδρομής μέσα σε ελατόδασος βρισκόμαστε σε ένα απο τα τρία χαρακτηρισμένα “Πέτρινα Χωριά” το Γαναδιό. (Τα άλλα δύο είναι η Μόλιστα και το Μοναστήρι).
Κτισμένο στις παρυφές του Σμόλικα συνδυάζει την φυσική ομορφιά με την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και αποτελεί μνημείο της ηπειρώτικης παράδοσης.
Ιστορία και Πληροφορίες
Το χωριό έχει χαρακτηριστεί παραδοσιακός οικισμός από το 1979 και έχει διατηρήσει σχεδόν ανέπαφο τον αρχιτεκτονικό του πλούτο. Τα αρχοντικά δείχνουν την οικονομική ευμάρεια της περιοχής. Τα “μπουλούκια” των μαστόρων του Γαναδιού εντός και εκτός Ελλάδας καθως και οι εμπορικές δραστηριότητες πολλών μεταναστών στα Βαλκάνια έφερναν χρήμα.
Εδώ κάποτε, επί τουρκοκρατίας, λειτουργούσε μεγάλο παρθεναγωγείο καθώς και η περίφημη Σπυριδώνειος Σχολή.
Στην κεντρική πλατεία με τον μεγάλο πλάτανο, δεσπόζει ο ιερός ναός των Ταξιαρχών, μία τρίκλιτη βασιλική που χτίστηκε με πελεκητή πέτρα το 1856 από τον πρωτομάστορα Χαρισιάδη και «φιλοξενεί» πολύτιμα θρησκευτικά κειμήλια. Τα δύο αυτά κτίρια, όπως και ο ναός των Αγ. Ταξιαρχών στην πλατεία, χτίστηκαν με χρήματα του Σπυρίδωνα Ξυνού, που έκανε μεγάλη περιουσία εμπορευόμενος στις χώρες της Βαλκανικής.
Τη δεκαετία του 1950 έως και το 1960 συντελέστηκε και η “ερήμωση” του τόπου. Οι κάτοικοί του έφυγαν αναζητώντας καλύτερη τύχη στα μεγάλα αστικά κέντρα ή κοντά στους συγγενείς τους, που είχαν μεταναστεύσει νωρίτερα στην Αμερική, την Αυστραλία, τη Ρουμανία και την Αίγυπτο με τη σκέψη τους πάντα στο χωριό τους.
Τι να δείτε στο Γαναδιό
Δίπλα στον ναό, βρίσκεται το «αμιλικό»,το παλιό χάνι, όπου στο ισόγειο διατηρείται έως σήμερα ο στάβλος για τα άλογα και στον όροφο ο ξενώνας και τέλος το καφενείο που συμπληρώνει το σκηνικό της κεντρικής πλατείας.
Τα πετρόχτιστα σπίτια είναι μικρά οχυρά, ορισμένα μάλιστα έχουν και πολεμίστρες. Κατά τον 19ο αιώνα, το χωριό έγινε αλλεπάλληλες φορές στόχος ληστών. Ακόμη και οι γυναίκες είχαν μάθει να χειρίζονται όπλα για να προστατεύουν την περιουσία τους πλάι στους άνδρες.
Ενδιαφέρον βέβαια παρουσιάζει και η αρχιτεκτονική των σπιτιών που ανάλογα με το σχέδιο και μέγεθος καθορίζει και την κοινωνική διαστρωμάτωση των κατοίκων.. Τα σπίτια, που χτίστηκαν σε σχήμα «Π», ανήκαν στους άρχοντες, εκείνα που είχαν διάταξη «Γ» στη μεσαία τάξη και τα απλά τετράγωνα ήταν των φτωχών. Τα χρώματα που κυριαρχούν στα παράθυρα, τις πόρτες και στο εσωτερικό των σπιτιών είναι ώχρα, βαθύ πράσινο και μπορντό.
Το Γαναδιό μόνον κάθε Αύγουστο αποκτά ζωή, όταν έρχονται και ανταμώνουν όλοι οι ξενιτεμένοι για δύο εβδομάδες. Μετά φεύγουν και το “Πέτρινο Χωριό” ζει άλλον έναν “πέτρινο χειμώνα” με λιγότερους από 20 κατοίκους.
Είναι μεγάλη ευλογία η αγάπη για την Πατρίδα…