Ματσούκι – Μέσα σε ένα εκθαμβωτικό τοπίο

Το Ματσούκι είναι ένα από τα τρία βλαχοχώρια των Τζουμέρκων που μιλούν ακόμη την βλάχικη γλώσσα σαν την ελληνική (τα άλλα δύο είναι το Συρράκο και οι Καλαρρύτες). Απομακρυσμένο και δυσπρόσιτο είναι χτισμένο στις δυτικές πλαγιές της Κακαρδίτσας, (2429μ.) της ψηλότερης κορυφής των ΒΑ Τζουμέρκων και περιβάλλεται και από άλλες ψηλές κορυφές όπως ο Καταρραχιάς (2280μ.) και τα Κριθάρια (2200μ.), που σχηματίζουν απότομες πλαγιές και χαράδρες μέσα στις οποίες τρέχουν τα ρέματα από τα νερά που κατεβαίνουν από τα βουνά.

Σχετικά με το χωριό

Το Ματσούκι στα 1100 μ. υψόμετρο ανήκει διοικητικά στα Ιωάννινα και απέχει 85 χλμ. από αυτά. Η πρόσβαση στο Ματσούκι από το χωριό Χριστοί γίνεται μέσα σε ένα εκπληκτικό τοπίο. Πλησιάζοντας προς στο χωριό θα περάσετε την άγρια χαράδρα διασχίζοντας την μακριά στρατιωτική γέφυρα τύπου Βailey μήκους 51μέτρων. Μέχρι πριν κάποια χρόνια η γεφύρωση της χαράδρας με πλάτος στο μικρότερο σημείο της 48 μ. και βάθος 44 μ. ήταν αδύνατη με αποτέλεσμα την απομόνωση και ερήμωση του χωριού.

Τον χειμώνα του 1981 ο στρατός τοποθέτησε πεζογέφυρα τύπου Bailey και στη συνέχεια τον Αύγουστο του 1985 ανοίχτηκε ο δρόμος μέχρι το χωριό και τοποθετήθηκε η γέφυρα που υπάρχει σήμερα, ενώ λίγες δεκάδες μέτρα υπάρχει και μία δεύτερη τσιμεντένια.

Είναι άγνωστο το πότε δημιουργήθηκε ο αρχικός οικισμός. Η τοπική παράδοση λέει ότι το όνομα του χωριού Ματσούκι οφείλεται στους κατοίκους του που σκότωσαν έναν φοβερό δράκο με ένα ξύλο (ματσούκι) ή σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή αντιμετώπισαν και χτύπησαν τον εχθρό με ματσούκια. Ο ερευνητής Δημήτρης Καλούσιος σχολιάζει ότι οι ιστορίες με τα ματσούκια φανερώνουν το «τραχύ των κατοίκων».

Οι ασχολίες των κατοίκων

Σύμφωνα με τον Άγγελο Σινάνη, από παλιά το Ματσούκι ήταν γνωστό για τους ραφτάδες και τις περίφημες κάπες που κατασκεύαζαν εκεί. Επίσης, κύρια ασχολία τους ήταν η γεωργία και σημάδια των καλλιεργημένων εκτάσεων φαίνονται μέχρι σήμερα με την διαμόρφωση των απότομων κλίσεων του εδάφους, τις αναβαθμίδες (προστατευτικοί «τοίχοι» – ξερολιθιές), που συγκρατούσαν τα χώματα.

Σήμερα, σε αντίθεση μα τα άλλα δύο χωριά Συρράκο – Καλαρρύτες που έχουν ερημώσει, το Ματσούκι έχει αρκετούς μόνιμους κατοίκους που ασχολούνται με την κτηνοτροφία. Το καλοκαίρι στα γύρω βουνά βόσκουν κάπου 12.000 αιγοπρόβατα και 800 βοοειδή. Παράλληλα, έχουν αναπτύξει την τυροκομία και το εμπόριο.

Η αρχιτεκτονική

Η παραδοσιακή αρχιτεκτονική δεν υπάρχει όπως στα άλλα δύο χωριά Συρράκο-Καλαρρύτες και οι τσίγκινες στέγες των σπιτιών (λύση στην οποία  συνετέλεσε και η δωρεάν διανομή του τσίγκου απο το κράτος μετά τον Β.Π.Π. , σαν οικονομική ενίσχυση στα χωριά που είχαν υποστεί καταστροφές από τις δυνάμεις κατοχής) ξενίζει τον επισκέπτη.

Υπάρχουν βέβαια κάποια πετρόχτιστα σπίτια, το πολύ όμορφο σχολείο, ο συντηρημένος νερόμυλος και τα παραδοσιακά καφενεία. Σίγουρα όμως η απίστευτη ομορφιά λόγω της καταπληκτικής γεωγραφικής θέσης αντισταθμίζει με το παραπάνω την δυσαρμονία αυτή και σαν επισφράγισμα έρχεται η φιλοξενία και καλή διάθεση των κατοίκων. Άλλωστε το Ματσούκι ήταν από τα τελευταία ορεινά χωριά που ηλεκτροδοτήθηκε πολύ αργά (Απρίλιος 1984).

Τι να δείτε στο Ματσούκι

Στο χωριό βλέπει κανείς τα παλιά καλντερίμια (λιθόστρωτοι δρόμοι με ακατέργαστη πέτρα), έργο των Πραμαντιωτών μαστόρων. Πολύ όμορφη είναι επίσης η μεγάλη πλατεία με την εντυπωσιακή θέα και ο πρόσφατα συντηρημένος νερόμυλος με την ντριστέλα (νεροτριβή), ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο (1992).

Δίπλα από το παλιό ιστορικό σχολείο όπου φιλοξενείται η πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή του μοναστηριού της Βύλιζας, είναι κτισμένη η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής. Είναι καινούρια, τρίκλιτη βασιλική με ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο.

Περιφερειακά υπάρχουν πέντε ξωκλήσια με πιο εντυπωσιακό αυτό του Αγίου Αθανασίου γαντζωμένο στο χείλος του γκρεμού.

Βέβαια χωρίς αμφιβολία ο καταρράκτης του Ματσουκίου είναι από τα πλέον εντυπωσιακά σημεία του χωριού. Μέσα στις πλαγιές και χαράδρες που σχηματίζουν ο Καταρραχιάς (2280μ.) και τα Κριθάρια (2200μ.) δημιουργούνται ρέματα που κατεβαίνουν από τα βουνά.

Δύο από αυτά, ο Μαυριάς και η Γκούρα, διασχίζουν το χωριό, λίγο πιο κάτω ενώνονται με το Κόκκινο Ποτάμι. Μαζί, χύνονται στο Ματσουκιώτικο Ρέμα (ή χαράδρα του Σταφυλά), το οποίο κατεβαίνει από την Κακαρδίτσα, διασχίζει το ομώνυμο φαράγγι του, και λίγο πιο κάτω δέχεται τα νερά του Καρλίμπου και ακολούθως χύνεται στον Καλλαρύτικο ποταμό στο σημείο που χύνεται και το Μελισσουριώτικο Ρέμα.

Εκτός από τη Μονή Βύλιζας το χωριό προσφέρεται και για άλλες ωραίες διαδρομές, είτε με 4Χ4 είτε πεζοπορικές. Μέσω σηματοδοτημένων μονοπατιών μπορεί κανείς να φθάσει μέχρι την Κακαρδίτσα (2429μ.) περνώντας το οροπέδιο Χελιμόδι ή να ανέβει στην κορυφή του Καταρραχιά (2280μ.).

Άλλες διαδρομές: Ματσούκι – Βύλιζα – Καλαρρύτες (με σήμανση, διάρκεια 2 ώρες) και Ματσούκι – Κορυφή Στρογγούλα (υψομ. 2429μ. χωρίς σήμανση, διάρκεια 4 ώρες).